به گزارش خبرنگار مهر، در طول بیش از 5 هزار سال تاریخ ایران، جامعه ایرانی همواره منشا امید و پویایی بوده است. این جامعه از ابتدا دریافت که پس از کار و فعالیت روزانه، باید به نوعی اوقات فراغت افراد را پر کرد. بنابراین اماکنی به نام قهوهخانه و شغلی به نام قهوهخانهداری متولد شد. این شغل ریشه در تاریخ این سرزمین دارد، تا جایی که در دوران صفویان به اوج درخشش خود رسید و در عصر قاجار نیز به عنوان اولین صنف از پیشهوران، دارای تشکل صنفی شد.
قهوهخانه یکی از صنوف مردمی در هر محله بود و در یک ضلع مربعی که نانوایی، قصابی و بقالی دیگر اضلاعش بودند، جایگاه خود را داشت. پس از دهه 1350 که به تدریج، تحولات بنیادین در جامعه ایرانی شکل گرفت، این ترکیب نیز به هم خورد و در حال حاضر خبری از قهوهخانههای قدیمی نیست. تعداد محدودی از قهوهخانههای قدیم کشور، همچنان به کار خود ادامه میدهند، زیرا فرزندان قهوهچیهای قدیمی که پدرشان درگذشتهاند، رغبتی به ادامه کار پدران خود ندارند.
کتاب «روزی روزگاری قهوهخانه» با محوریت بررسی معماری و فرهنگ قدیمی قهوهخانهها به عنوان میراث و داشته امروز، به این موضوع میپردازد. این کتاب 5 بخش اصلی دارد که به موضوعات مختلفی پرداخته و به بخشهای متفاوتی تقسیم میشوند. بعد از مقدمه، «تاریخچه»، «معرفی بناهای آموزشی و قهوهخانههای استان تهران»، «پردههای معروف قهوهخانه»، «از قهوهخانه تا کاروانسرا» و «آرایهبندی نماها در قهوهخانه» بخشهای اصلی این کتاب هستند.
در قسمتی از کتاب «روزی روزگاری قهوهخانه» میخوانیم:
ورود تلویزیون به تهران و متداول شدن آن در قهوهخانهها به سخنوری و نقالی لطمه شدیدی را وارد آورد و شکل قهوهخانه را نیز کم کم دارد عوض میکند.
تاکنون در قهوهخانهها دورادور مینشستند و حوضی هم در وسط قهوهخانه وجود داشت و اگر چنین نبود چند نفری دور میزی مینشستند و محوطه حوض را نیز میز و صندلی پر میکرد. با ورود تلویزیون در قهوهخانهها شبها مانند سینما، ردیف صندلی میچینند و پشت سر هم مینشینند تا تلویزیون تماشا کنند؛ بنابراین امکان این وجود دارد که در آینده بر اثر ازدیاد تلویزیون و جالب شدن برنامههای آن این پدیده اجتماعی (سخنوری و نقالی) کاملا از میان برود، ولی قهوهخانه همچنان با تغییراتی که در آن داده خواهد شد حفظ خواهد گشت.
قهوهخانههای امروزی
(بیش از 2000 قهوهخانه) بر اثر رشد گروه روشنفکران در تهران و جدا شدن پاتوق آنان از سایر گروههای وابسته به «طبقات متوسط» و رفتن آنان به کافهها و تازگیها به تریاها و رونق گرفتن کار بازاری «خرید و فروش» و ازدیاد گروههای وابسته به اصناف هنر مربوط به قهوهخانه از قبیل نقالی و سخنوری از آنجا رخت بربست و حتی از میان رفت، ولی به عللی که خواهد آمد تعداد قهوهخانهها زیاد شد بطوری که امروز بیش از 2000 هزار قهوهخانه در تهران است. قهوهخانههای فعلی تهران در بازار، در محلهای کسب و کار و ابتدا و انتهای خطوط ارتباطی و در دروازهها وجود دارد و صرفا جنبه حل و فصل امور مربوط به سوداگری به خود گرفته و کمتر جنبه هنری و تفریحی دارد و باید دانست که اگر کم و بیش در بعضی قهوهخانهها که در میدانهای تهران قرار دارند هنوز نقالی میشود، جنبه تفریحی و هنری آن کم است و از جهت هنری در حال احتضار به سر میبرد.
این کتاب با 190 صفحه مصور رنگی، شمارگان 2 هزار نسخه و قیمت 4 هزار و 500 تومان منتشر شده است.
منبع: خبرگزاری مهر