به گزارش خبرنگار مهر، در طول بیش از 5 هزار سال تاریخ ایران، جامعه ایرانی همواره منشا امید و پویایی بوده است. این جامعه از ابتدا دریافت که پس از کار و فعالیت روزانه، باید به نوعی اوقات فراغت افراد را پر کرد. بنابراین اماکنی به نام قهوه خانه و شغلی به نام قهوه خانه داری متولد شد. این شغل ریشه در تاریخ این سرزمین دارد، تا جایی که در دوران صفویان به اوج درخشش خود رسید و در عصر قاجار نیز به عنوان اولین صنف از پیشه وران، دارای تشکل صنفی شد.
قهوه خانه یکی از صنوف مردمی در هر محله بود و در یک ضلع مربعی که نانوایی، قصابی و بقالی دیگر اضلاعش بودند، جایگاه خود را داشت. پس از دهه 1350 که به تدریج، تحولات بنیادین در جامعه ایرانی شکل گرفت، این ترکیب نیز به هم خورد و در حال حاضر خبری از قهوه خانه های قدیمی نیست. تعداد محدودی از قهوه خانه های قدیم کشور، همچنان به کار خود ادامه می دهند، زیرا فرزندان قهوه چی های قدیمی که پدرشان درگذشته اند، رغبتی به ادامه کار پدران خود ندارند.
کتاب «روزی روزگاری قهوه خانه» با محوریت بررسی معماری و فرهنگ قدیمی قهوه خانه ها به عنوان میراث و داشته امروز، به این موضوع می پردازد. این کتاب 5 بخش اصلی دارد که به موضوعات مختلفی پرداخته و به بخش های متفاوتی تقسیم می شوند. بعد از مقدمه، «تاریخچه»، «معرفی بناهای آموزشی و قهوه خانه های استان تهران»، «پرده های معروف قهوه خانه»، «از قهوه خانه تا کاروانسرا» و «آرایه بندی نماها در قهوه خانه» بخش های اصلی این کتاب هستند.
در قسمتی از کتاب «روزی روزگاری قهوه خانه» می خوانیم:
ورود تلویزیون به تهران و متداول شدن آن در قهوه خانه ها به سخنوری و نقالی لطمه شدیدی را وارد آورد و شکل قهوه خانه را نیز کم کم دارد عوض می کند.
تاکنون در قهوه خانه ها دورادور می نشستند و حوضی هم در وسط قهوه خانه وجود داشت و اگر چنین نبود چند نفری دور میزی می نشستند و محوطه حوض را نیز میز و صندلی پر می کرد. با ورود تلویزیون در قهوه خانه ها شب ها مانند سینما، ردیف صندلی می چینند و پشت سر هم می نشینند تا تلویزیون تماشا کنند؛ بنابراین امکان این وجود دارد که در آینده بر اثر ازدیاد تلویزیون و جالب شدن برنامه های آن این پدیده اجتماعی (سخنوری و نقالی) کاملا از میان برود، ولی قهوه خانه همچنان با تغییراتی که در آن داده خواهد شد حفظ خواهد گشت.
قهوه خانه های امروزی
(بیش از 2000 قهوه خانه) بر اثر رشد گروه روشنفکران در تهران و جدا شدن پاتوق آنان از سایر گروه های وابسته به «طبقات متوسط» و رفتن آنان به کافه ها و تازگی ها به تریاها و رونق گرفتن کار بازاری «خرید و فروش» و ازدیاد گروه های وابسته به اصناف هنر مربوط به قهوه خانه از قبیل نقالی و سخنوری از آنجا رخت بربست و حتی از میان رفت، ولی به عللی که خواهد آمد تعداد قهوه خانه ها زیاد شد بطوری که امروز بیش از 2000 هزار قهوه خانه در تهران است. قهوه خانه های فعلی تهران در بازار، در محل های کسب و کار و ابتدا و انتهای خطوط ارتباطی و در دروازه ها وجود دارد و صرفا جنبه حل و فصل امور مربوط به سوداگری به خود گرفته و کمتر جنبه هنری و تفریحی دارد و باید دانست که اگر کم و بیش در بعضی قهوه خانه ها که در میدان های تهران قرار دارند هنوز نقالی می شود، جنبه تفریحی و هنری آن کم است و از جهت هنری در حال احتضار به سر می برد.
این کتاب با 190 صفحه مصور رنگی، شمارگان 2 هزار نسخه و قیمت 4 هزار و 500 تومان منتشر شده است.
منبع: خبرگزاری مهر