جهانگیر درویش معمار استادیوم تختی

در اواخر دهه ۴۰ شمسی، تهران برای میزبانی هفتمین دوره بازی های آسیایی انتخاب شد. این رویداد که در شهریور ۱۳۵۳ برگزار گردید، نخستین باری بود که بازی های آسیایی در خاورمیانه برگزار می شد و نقطه عطفی در تاریخ ورزش ایران به شمار می رفت. در این دوره، بیش از ۳۰۰۰ ورزشکار از ۲۵ کشور آسیایی به تهران آمدند که این تعداد، بالاترین شمار شرکت کنندگان در تاریخ بازی ها تا آن زمان بود.

برای میزبانی این رویداد مهم، نیاز به ساخت زیرساخت های جدید احساس می شد. مجموعه ورزشی آزادی به عنوان محل اصلی برگزاری بازی ها احداث گردید. اما در کنار آن، ورزشگاه های دیگری نیز ساخته شدند، از جمله ورزشگاه تختی که طراحی آن به دکتر جهانگیر درویش، از برجسته ترین معماران ایرانی، سپرده شد.

جهانگیر درویش: زندگی نامه و دستاوردها

جهانگیر درویش در سال ۱۳۱۲ در ورامین متولد شد و از معماران پیشرو در طراحی سازه های مدرن ایران به شمار می آید. دوران ابتدایی خود را در مدرسه ادب تهران و دبیرستان البرز گذراند. علاقه او به معماری از کودکی آغاز شد و به گفته خودش، از کلاس ششم به نقشه کشی علاقه نشان می داد و تابستان ها به عنوان کارآموز نزد معماران فعالیت می کرد.

درویش تحصیلات معماری خود را ابتدا در دانشگاه تهران آغاز کرد. اما پس از یک سال، برای ادامه تحصیل به ایتالیا مهاجرت کرد و در دانشگاه های معتبر این کشور، از جمله پلی تکنیک تورین، در مقطع دکتری فارغ التحصیل شد. او در نهایت به عنوان یکی از معماران برجسته ایرانی در سطح بین المللی شناخته شد. دکتر درویش در ۶ آذر ۱۴۰۳ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.

طراحی ورزشگاه تختی

در سال ۱۳۴۵، جهانگیر درویش مسئولیت طراحی ورزشگاه تختی، با ظرفیت ۳۰ هزار نفر، را پذیرفت. این پروژه که برای استفاده در بازی های آسیایی طراحی شده بود، سه هدف اصلی داشت:

1. پاسخگویی به نیازهای ورزشی تهران با تأکید بر مشارکت زنان در فعالیت های ورزشی.
2. طراحی مدرن و استفاده از جدیدترین تکنیک ها و مصالح روز دنیا.
3. قابلیت گسترش مجموعه در آینده.

ویژگی های معماری ورزشگاه تختی

ورزشگاه تختی به صورت نعل اسبی طراحی شد، به گونه ای که جایگاه اصلی تماشاگران در سمت غرب قرار گیرد. این طراحی باعث می شد تماشاگران هنگام تماشای مسابقات از تابش مستقیم خورشید در امان باشند. همچنین، سقف این ورزشگاه با دهانه ای به طول ۲۴۵ متر و با استفاده از سازه های کابلی طراحی شد که دو سوم جایگاه تماشاگران را پوشش می داد. این طرح برگرفته از پایان نامه دکترای جهانگیر درویش بود و توجه مجلات تخصصی معماری مانند Bauen und Wohnen را به خود جلب کرد.

فضای داخلی ورزشگاه نیز الهام گرفته از معماری سنتی ایران و بازارهای قدیمی بود. طاق های مدرن شده در طراحی داخلی، حس حرکت و پویایی را به فضا می بخشید. مسیرهای تماشاگران، ورزشکاران و جایگاه ویژه نیز به گونه ای طراحی شده بودند که تداخل حداقلی داشته باشند.

زیر جایگاه اصلی، یک سالن ژیمنازیوم تعبیه شد که امکان استفاده از مجموعه را در تمام فصول سال فراهم می کرد.

فعالیت های دیگر جهانگیر درویش

پروژه های داخلی

درویش در ایران پروژه های متعددی را طراحی و نظارت کرد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مجموعه ورزشی تختی تهران: یکی از برجسته ترین آثار او با سقف کابلی.
• مراکز رادیو و تلویزیون: طراحی و ساخت ساختمان های رادیو و تلویزیون در شهرهای مختلف ایران مانند تهران، بندرعباس، شیراز و تبریز.
• سازه های مسکونی: نظارت بر ساخت ۲۰۰۰ واحد آپارتمانی برای کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران.

پروژه های بین المللی

درویش علاوه بر فعالیت های داخلی، پروژه های مهمی را در سطح بین المللی به انجام رساند:

• طراحی کارخانه مرسدس بنز در ایتالیا: در این پروژه، او با الهام از طبیعت، سازه ای پایدار طراحی کرد که شهرت بسیاری برایش به همراه داشت.
• مرکز تفریحی Fame City در آمریکا: با مساحت ۲۰۰ هزار فوت مربع در هیوستون، تگزاس.
• طراحی نمایندگی های فروش خودرو: شامل برندهایی مانند کرایسلر، تویوتا و مزدا در ایالات متحده.
• طراحی ویلاهای مدرن: ساخت ویلاهایی در ایالات مختلف آمریکا از جمله کالیفرنیا و واشنگتن.

فعالیت های پژوهشی

درویش در کنار پروژه های اجرایی، در حوزه پژوهش و آموزش نیز فعال بود. برخی از دستاوردهای او در این حوزه عبارت اند از:

• تدوین کدهای ساختمانی برای وزارت مسکن و شهرسازی.
• طراحی پروژه های تحقیقاتی در زمینه سازه های مدرن و معماری پایدار.

نتیجه گیری

جهانگیر درویش نمونه ای از معمارانی است که با ترکیب هنر، دانش فنی و خلاقیت، آثار ماندگاری در تاریخ معماری ایران و جهان بر جای گذاشت. ورزشگاه تختی به عنوان یکی از شاهکارهای او، تلفیقی از نیازهای مدرن و الهام گیری از معماری ایرانی است. آثار درویش همچنان الهام بخش نسل های جدید معماران است و نام او به عنوان یکی از پیشگامان معماری معاصر ایران در یادها باقی خواهد ماند.