در اواخر دهه ۴۰ شمسی، تهران برای میزبانی هفتمین دوره بازی‌های آسیایی انتخاب شد. این رویداد که در شهریور ۱۳۵۳ برگزار گردید، نخستین باری بود که بازی‌های آسیایی در خاورمیانه برگزار می‌شد و نقطه عطفی در تاریخ ورزش ایران به‌شمار می‌رفت. در این دوره، بیش از ۳۰۰۰ ورزشکار از ۲۵ کشور آسیایی به تهران آمدند که این تعداد، بالاترین شمار شرکت‌کنندگان در تاریخ بازی‌ها تا آن زمان بود.
برای میزبانی این رویداد مهم، نیاز به ساخت زیرساخت‌های جدید احساس می‌شد. مجموعه ورزشی آزادی به عنوان محل اصلی برگزاری بازی‌ها احداث گردید. اما در کنار آن، ورزشگاه‌های دیگری نیز ساخته شدند، از جمله ورزشگاه تختی که طراحی آن به دکتر جهانگیر درویش، از برجسته‌ترین معماران ایرانی، سپرده شد.
جهانگیر درویش: زندگی‌نامه و دستاوردها
جهانگیر درویش در سال ۱۳۱۲ در ورامین متولد شد و از معماران پیشرو در طراحی سازه‌های مدرن ایران به شمار می‌آید. دوران ابتدایی خود را در مدرسه ادب تهران و دبیرستان البرز گذراند. علاقه او به معماری از کودکی آغاز شد و به گفته خودش، از کلاس ششم به نقشه‌کشی علاقه نشان می‌داد و تابستان‌ها به‌عنوان کارآموز نزد معماران فعالیت می‌کرد.
درویش تحصیلات معماری خود را ابتدا در دانشگاه تهران آغاز کرد. اما پس از یک سال، برای ادامه تحصیل به ایتالیا مهاجرت کرد و در دانشگاه‌های معتبر این کشور، از جمله پلی‌تکنیک تورین، در مقطع دکتری فارغ‌التحصیل شد. او در نهایت به عنوان یکی از معماران برجسته ایرانی در سطح بین‌المللی شناخته شد. دکتر درویش در ۶ آذر ۱۴۰۳ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.
طراحی ورزشگاه تختی
در سال ۱۳۴۵، جهانگیر درویش مسئولیت طراحی ورزشگاه تختی، با ظرفیت ۳۰ هزار نفر، را پذیرفت. این پروژه که برای استفاده در بازی‌های آسیایی طراحی شده بود، سه هدف اصلی داشت:
- پاسخگویی به نیازهای ورزشی تهران با تأکید بر مشارکت زنان در فعالیت‌های ورزشی.
- طراحی مدرن و استفاده از جدیدترین تکنیک‌ها و مصالح روز دنیا.
- قابلیت گسترش مجموعه در آینده.
ویژگی‌های معماری ورزشگاه تختی
ورزشگاه تختی به صورت نعل‌اسبی طراحی شد، به‌گونه‌ای که جایگاه اصلی تماشاگران در سمت غرب قرار گیرد. این طراحی باعث می‌شد تماشاگران هنگام تماشای مسابقات از تابش مستقیم خورشید در امان باشند. همچنین، سقف این ورزشگاه با دهانه‌ای به طول ۲۴۵ متر و با استفاده از سازه‌های کابلی طراحی شد که دو سوم جایگاه تماشاگران را پوشش می‌داد. این طرح برگرفته از پایان‌نامه دکترای جهانگیر درویش بود و توجه مجلات تخصصی معماری مانند Bauen und Wohnen را به خود جلب کرد.
فضای داخلی ورزشگاه نیز الهام‌گرفته از معماری سنتی ایران و بازارهای قدیمی بود. طاق‌های مدرن‌شده در طراحی داخلی، حس حرکت و پویایی را به فضا می‌بخشید. مسیرهای تماشاگران، ورزشکاران و جایگاه ویژه نیز به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که تداخل حداقلی داشته باشند.
زیر جایگاه اصلی، یک سالن ژیمنازیوم تعبیه شد که امکان استفاده از مجموعه را در تمام فصول سال فراهم می‌کرد.
فعالیت‌های دیگر جهانگیر درویش
پروژه‌های داخلی
درویش در ایران پروژه‌های متعددی را طراحی و نظارت کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مجموعه ورزشی تختی تهران: یکی از برجسته‌ترین آثار او با سقف کابلی.
- مراکز رادیو و تلویزیون: طراحی و ساخت ساختمان‌های رادیو و تلویزیون در شهرهای مختلف ایران مانند تهران، بندرعباس، شیراز و تبریز.
- سازه‌های مسکونی: نظارت بر ساخت ۲۰۰۰ واحد آپارتمانی برای کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران.
پروژه‌های بین‌المللی
درویش علاوه بر فعالیت‌های داخلی، پروژه‌های مهمی را در سطح بین‌المللی به انجام رساند:
- طراحی کارخانه مرسدس بنز در ایتالیا: در این پروژه، او با الهام از طبیعت، سازه‌ای پایدار طراحی کرد که شهرت بسیاری برایش به همراه داشت.
- مرکز تفریحی Fame City در آمریکا: با مساحت ۲۰۰ هزار فوت مربع در هیوستون، تگزاس.
- طراحی نمایندگی‌های فروش خودرو: شامل برندهایی مانند کرایسلر، تویوتا و مزدا در ایالات متحده.
- طراحی ویلاهای مدرن: ساخت ویلاهایی در ایالات مختلف آمریکا از جمله کالیفرنیا و واشنگتن.
فعالیت‌های پژوهشی
درویش در کنار پروژه‌های اجرایی، در حوزه پژوهش و آموزش نیز فعال بود. برخی از دستاوردهای او در این حوزه عبارت‌اند از:
- تدوین کدهای ساختمانی برای وزارت مسکن و شهرسازی.
- طراحی پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه سازه‌های مدرن و معماری پایدار.
نتیجه‌گیری
جهانگیر درویش نمونه‌ای از معمارانی است که با ترکیب هنر، دانش فنی و خلاقیت، آثار ماندگاری در تاریخ معماری ایران و جهان بر جای گذاشت. ورزشگاه تختی به‌عنوان یکی از شاهکارهای او، تلفیقی از نیازهای مدرن و الهام‌گیری از معماری ایرانی است. آثار درویش همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید معماران است و نام او به‌عنوان یکی از پیشگامان معماری معاصر ایران در یادها باقی خواهد ماند.
فهرست محتوا
