بیوگرافی داریوش بوربور
داریوش بوربور معمار، شهرساز، طراح، مجسمه ساز، نقاش، پژوهشگر و نویسنده چند بُعدی ایرانی، در سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد، ولی چندان در ایران نماند و در ۱۳ سالگی به منظور ادامه تحصیلات عازم انگلستان شد. بوربور ابتدا در دانشگاه لیورپول به تحصیل معماری پرداخت و بعدتر تخصصش را در معماری مناطق گرم و خشک زیر نظر استاد مشهور فرانسوی پروفسور اوژن بودوئَن، از دانشگاه ژِنِو گرفت و هم زمان، با استاد معروف شهرسازی پروفسور آرنولد اوشِل و معمارهای بنام سوییسی، فرای و هونزیکر نیز در تعدادی از پروژه های مختلف همکاری نمود.
سرانجام در ۲۶ سالگی به ایران برگشت و به سرعت ترقی نمود: ابتدا معاون مدیر فنی شرکت «ایران راه» شد که بزرگترین کمپانی ساختمانی آن روزِ ایران بود. ظرف سه سال شرکت خودش را تأسیس کرد: «مهندسین مشاور بوربور»؛ شرکتی که چهارده سال بعد به یک کنسرسیوم عظیم ساختمانی بدل شد، دارای مهندسین متعدد برجسته ایرانی و خارجی بود و طرح های گسترده ی جامع شهری یا «طرح جامع محیط زیست منسجم کشور» را بر عهده گرفت. و در اغلب شهرهای مهم ایران نیز دارای شعبه بود.
می گویند سالیِریِ آهنگساز، شهرت بیشتری می یافت اگر با موتزارت هم عصر نمی شد. شاید همین موضوع درباره ی بوربور هم صدق کند. او گمنام نیست، ولی مشهور شدن در کنار معمارستارگان دهه ی ۵۰ شمسی چالش سترگی است.
در سال ۱۳۴۳ دفتر مهندسی خود را بنام «مهندسین مشاور بوربور» بنیان گذاری نمود، و از بدو شروع به کار حرفه ای، سبک نوین معماری وی مورد توجه صاحب نظران برجسته بین المللی قرار گرفت: آنتونی کرافت (Anthony Krafft) تحلیلگر معروف معماری سوئیسی از او به عنوان «یکی از پیشگامان معماری مدرن که احتمالاً درراه بوجود آوردن سبک معماری قرن بیستم ایرانی است» نام برد. همچنین میشل راگون (Michel Ragon) نویسنده فرانسوی اثرگذار در هنر و معماری (۱۳۵۲) از او به عنوان «معمار در جستجوی سبک معماری مدرن ایرانی» سخن گفت. در سال ۱۳۷۱، به همت و مدیریت وی «پژوهشگاه و کتابخانه مطالعات ایرانشناسی»، بنیان گذاری شد.
اکثراً از بوربور به عنوان فردی پیشکسوت و تأثیرگذار در معماری و شهرسازی مدرن قرن بیستم ایران یاد می کنند و وی را آغازکننده شهرسازی مدرن ایران می دانند، بسی او را «پدر شهرسازی نوین ایران» می خوانند و فردی بنیادین در تأسیس و تحول شورای عالی شهرسازی (۱۳۴۵) به حساب می آورند.
داریوش بوربور برنده تعداد زیاد جوایز بین المللی و ملی می باشد، منجمله جایزه بین المللی مرکور طلا از ایتالیا، ۱۳۵۴؛ عطیه ویژه جهت طراحی و نظارت در ساخت مجموعه تجاری بازار رضا در مشهد، ۱۳۵۶ و جایزه «پنجاه آرشیتکت برجسته جهان» در دومین همایش و نمایشگاه بین الملی آثار معماران برجسته دنیا در بلگراد.
داریوش بوربور درجه شوالیه نشان هنر و ادب دولت فرانسه (Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres) را دریافت کرد! لازم به بیان است نشان هنر و ادب نشانی است که توسط وزارت فرهنگ فرانسه (در گذشته با عنوان انجمن هنر و ادبیات فرانسه شناخته می شد) از سال ۱۹۵۷ میلادی و توسط وزیر وقت فرهنگ فرانسه، با هدف شناسایی آثار مهم و تاثیرگذار هنری و ادبی پایه گذاری شده است. این عنوان مکملی است بر نشان شایستگی ملی که در سال ۱۹۶۳ میلادی توسط رئیس جمهور شارل دوگل پایه گذاری شده بود.
سبک معماری داریوش بوربور
از داریوش بوربرو به عنوان یکی از تاثیرگذارترین معمارهای قرن بیستم ایران یاد می شود. سبک معماری وی با خطوط منحنی، فضاهای دوّار و غیرمتعارف شناخته می شود، علارغم استفاده از خطوط منحنی، استفاده از هندسه چند وجهی مانند: شش ضلعی و هشت ضلعی در برخی آثار وی، نیز از دیگر ویژگیهای آثار ایشان است.
داریوش بوربور یک مدرنیست فرم گرای ساده است، ولی چیزی در بعضی کارهایش هست که می تواند متمایزش کند: فنّ تکثیر! برگزیدن یک مدول هندسی (همچون شش ضلعی یا دایره) و ساختن فضا از طریق تکثیر این مدول در سطح پلان. رک بگویم: به راستی اگر از معماری بوربور این تکنیک را حذف کنیم، چندان سخن منحصربفردی از معماری اش نمی شنویم.
تمام معماری اش بازی های حجمی و رخ نماییِ مانُورهای فرمال است، چیزی که در اکثر دیگر آثار معماری همان زمان نیز به چشم می خورد. ولی همین فنّ تکثیر است که معماری او را فراتر از یک فرمالیسم ساده می برد. نمی توان به سادگی نتیجه ای گرفت، ولی شاید بی جهت نیست که او را پدر «شهرسازی مدرن» در ایران می دانند: مهارت او در گفت وگوی بین خرد و کلان، بین مدول و کلیّت، بین جزء و کل؛ خاصیتی که هم در آثار معماری او قابل ردگیری است و هم از او شهرسازی برجسته ساخته است.
آثار معماری داریوش بوربور
آثار معماری (این نوشتار خرد است)
۱۳۴۰، خانه ارجمند، کرمان
۱۳۴۱، مجسمه “پرواز”، پاويليون سلطنتى فرودگاه مهرآباد تهران
۱۳۴۲، طرح خانه عَبده، تهران
۱۳۴۳، خانه جلالى، تهران
۱۳۴۳، طرح ساختمان سالن اجتماعات دانشگاه ملى (شهيد بهشتى)
۱۳۴۳، مجموعه مسكونى شركت نفت ايران پان آمريكن، (جزيره خارک)
۱۳۴۳، طرح مسجد اهواز
۱۳۴۴، دفتر مركزى مهندسين مشاور بوربور
۱۳۴۴، خانه نهاوندى، تهران
۱۳۴۴، خانه بوربور، تهران
۱۳۴۵، خانه حكمى، تهران
۱۳۴۵، طرح سینماى رو باز، اهواز
۱۳۴۵، مركز اجتماعات بانوان، اهواز
۱۳۴۵، ساختمان بوش (طراحى اوليه براى رستوران بوده است)
۱۳۴۶، مرکز ورزشی و تفریحی قصر یخ، تهران
۱۳۴۶، طرح نو سازى اطراف حرم مطهر حضرت رضا (ع)
۱۳۵۰، دبستان در شهر ساری
۱۳۵۰، نماد شهر مشهد (تخریب در سال ۱۳۸۶)
۱۳۵۳، خانه موسوى زاده، تهران
۱۳۵۴، طرح خانه افتخارى، نوشهر
۱۳۵۵، بازار رضا، مشهد
۱۳۵۵، موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد
۱۳۵۷، نماد يادبود وحشى بافقى، یزد
طراحی ٢٠٠٠ آپارتمان با استفاده از حرارت خورشيدى، کوهسنگی مشهد
آثار بین المللی
طرح نوسازى محله اى در شهر ليورپول، انگلستان (طراحى از: د. بوربور، ر. سبحيكى، ج. چپمن، ك. چو)
ساختمان بولينگ (با همکاری Frei & Hunziker)، مرن، ژنو، سوئيس
طرح پاويليون ايران، حمام ايرانى، (لس آنجلس، كاليفورنيا، آمريكا)
طرح پاويليون ايران، رستوران ايرانى، (لس آنجلس، كاليفورنيا، آمريكا)
لیلا عراقیان طراح پل طبیعت
طرح های جامع شهری و منطقه ای
طرح جامع منطقه نوشهر-چالوس
طرح جامع سراسری کرانه بحر خزر
طرح جامع بهبهان
طرح جامع خرمشهر
طرح جامع منطقه آبادان-خرمشهر
طرح جامع ساوه
طرح جامع قم
طرحهای شهرسازی، فضای سبز و محیط زیست
طرح نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت امام رضا (ع)، مشهد
طرح نوسازی شهر زلزله زده کاخک (با همکاری دفتر فنی وزارت کشور)
مرکز تجاری بازار رضا، مشهد.
پیشنهاد تدوین طرح جامع محیط زیست منسجم کشور ایران
داریوش بوربور به غیر از کار معماری و شهرسازی به نقاشی، نوشتن، تاریخ، محیط زیست، زبان شناسی و دیگر مطالب ایران شناسی پرداخته است. به عنوان یک محقق سخنرانی های زیادی در دانشگاه های معتبر داشته است و نوشته های او در نشریات معتبر بین المللی در کشورهای مختلف و به زبان های مختلف به چاپ رسیده است.
تالیفات داریوش بوربور
مدخل «تأثیرگذاری باغهای ایرانی بر تزئینات دوران اسلامی»
داریوش بوربور، نوسازی اطراف حرم حضرت رضا مشهد
مدخل «ایران» (Iran) در دانشنامه بین المللی شهرسازی.
مدخل «قلعه بوربور» (Burbur Castle) در دانشنامه ایرانیکا.
مدخل «علی بوربور» (ʿAli Burbur) در دانشنامه ایرانیکا.
مدخل «ایل بوربور» (Burbur Tribe) در دانشنامه ایرانیکا.
مدخل «اسماعیل خان بوربور» (Esmāʿil khan Burbur) در دانشنامه ایرانیکا.
مدخل «نقش شاه شاهان: تفسیری در تاریخ نگاری».
داریوش بوربور، داریوش بوربور مجموعه مقالات، سخنرانی ها و مصاحبه ها.
بخشی از مسابقات و جوایز معماری و شهرسازی بین المللی داریوش بوربور
جایزه «Architects’ Journal Working Drawings» – لندن، انگلستان، 1337.
جایزه اول، طرح ایده برای منطقه ای در شهر لیورپول، دانشکده شهرسازی دانشگاه لیورپول، انگلستان، 1338.
جایزه اول، طرح پاویلیون ایران (The Persian Pavilion)، لس آنجلس، کالیفرنیا، 1344.
جایزه مرکور طلا بین المللی (Gold Mercury International Award) رم، ایتالیا، 1354.
جایزه اول مرکز مجموعه تجاری بازار رضا، مشهد، 1355.
جایزه مرکز استراحتی – تفریحی شرکت ملی نفت ایران، محمودآباد، کرانه بحر خزر، 1356.
جایزه اول نماد شهر مشهد، 1356.
عطیه ویژه، جهت طراحی و نظارت در ساخت مجموعه تجاری بازار رضا، مشهد، 1357.
جایزه «پنجاه آرشیتکت برجسته جهان» در دومین همایش و نمایشگاه بین الملی آثار معماران برجسته دنیا در بلگراد، 1367.
بسیاری از متخصین از بوربور به عنوان فردی پیشکسوت و تأثیرگذار در معماری و شهرسازی مدرن قرن بیستم ایران یاد می کنند، وی را آغازکننده شهرسازی مدرن ایران می دانند و بسیاری نیز او را «پدر شهرسازی نوین » در ایران می خوانند و فردی بنیادین در تأسیس و تحول شورای عالی شهرسازی به حساب می آورند، از او همچنین، به عنوان یکی از تاثیرگذارترین معمارهای قرن بیستم ایران یاد می شود. طرح جامع محیط زیست او برای کل ایران، برای بیش از پنجاه سال پیش از این بوده است. سبک معماری وی با خطوط منحنی و فضاهای غیرمتعارف پس از گذشت نیم قرن هنوز شگفت انگیز، نو و ماندگار است.
تئاتر
داریوش بوربور در دوره متوسطه علاقه زیادی به شکسپیر و نمایشنامه های او پیدا کرده بود. در دانشگاه متن های شکسپیر و نمایشنامه نویس های معتبر مدرن، مانند ژان آنوئی (Jean Anouih) نویسنده آنتیگون (Antigone) را نیز کارگردانی کرده است. در اواخر دوره متوسطه ، سِر جان گیلگود (Sir. John Gielgud)، کارگردان و هنرپیشه مشهور انگلیسی و یکی از بهترین اجراکنندگان نمایش نامه های شکسپیر از وی به ادامه تحصیلات در رشته تئاتر دعوت می کند، اما داریوش بوربور علاقه زیادی برای برگشتن به ایران داشت. وی می گوید “از آن جایی که تئاتر رشته دشواری است، اگر بسیار مشهور نشوید آینده مناسبی نخواهید داشت، به همین خاطر تصمیم گرفتم پیشنهاد حضور در تئاتر را قبول نکنم و به سراغ رشته معماری بروم.”
نقاشی
داریوش بوربور درباره نقاشی چنین می گوید: “نقاشی هنر خانوادگی ما است. پدرم بسیار خوب نقاشی می کرد کما اینکه امروز برادرانم هم نقاشی می کنند. خود من هم از کودکی و از زمانی که خاطر دارم، به نقاشی علاقه مند بودم. نقاشی هایم هم نسبتاً خوب بود البته در سال های اخیر نیز نقاشی کار می کردم اما هیچ گاه در ایران نمایشگاه نگذاشتم زیرا خودم را نقاش حرفه ای نمی بینم. به همین خاطر نه نقاشی هایم را فروخته ام و نه آن ها را نگه داشته ام.
نمی دانم امروز نقاشی هایم کجا هستند. اکثر آن ها را هدیه داده ام و تعدادی کمی را نیز نزد خودم نگه داشته ام. یکی از نقاشی های خودم را که در سن نوجوانی بر علیه تبعیض نژادی کشیده بودم و در مرکز معروف هنری (Blue Coat Chambers) در شهر لیورپول انگلستان به نمایش در آمده بود را در پنجاهمین سالگرد نقاشی، یازده سال پیش (۱۳۸۶) به نلسون ماندلا هدیه کردم.”
سوالات متداول درباره ی داریوش بوربور:
- داریوش بوربور کیست و چه فعالیت هایی دارد؟ داریوش بوربور یک معمار، شهرساز، طراح، مجسمه ساز، نقاش، پژوهشگر و نویسنده ایرانی است که در زمینه های مختلف از جمله معماری مدرن، شهرسازی و هنر فعالیت داشته است.
- بوربور تحصیلات خود را در کجا و چه رشته هایی ادامه داده است؟ او تحصیلات خود را در دانشگاه لیورپول انگلستان در رشته معماری آغاز کرد و بعدتر تخصص معماری مناطق گرم و خشک را زیر نظر پروفسور اوژن بودوئن از دانشگاه ژنو کسب کرد.
- چرا داریوش بوربور به عنوان پدر شهرسازی مدرن ایران شناخته می شود؟ وی به خاطر طراحی و اجرای طرح های جامع شهری و تأسیس شورای عالی شهرسازی در ایران به این عنوان شهرت یافته است.
- سبک معماری داریوش بوربور چه ویژگی هایی دارد؟ سبک معماری بوربور با خطوط منحنی، فضاهای دوار و استفاده از هندسه های چندوجهی مانند شش ضلعی و هشت ضلعی شناخته می شود. وی همچنین به خاطر فن تکثیر مدول های هندسی در معماری مشهور است.
- کدام جایزه های مهم بین المللی را داریوش بوربور دریافت کرده است؟ از مهم ترین جوایز او می توان به جایزه مرکور طلای بین المللی از ایتالیا و انتخاب به عنوان یکی از «پنجاه آرشیتکت برجسته جهان» در بلگراد اشاره کرد.
- آثار برجسته معماری داریوش بوربور کدام ها هستند؟ از آثار مهم او می توان به بازار رضا در مشهد، موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی، و طراحی نوسازی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع) اشاره کرد.
- آیا داریوش بوربور در زمینه های دیگری نیز فعالیت داشته است؟ بله، علاوه بر معماری و شهرسازی، او به نقاشی، تاریخ، زبان شناسی و پژوهش های ایران شناسی نیز پرداخته است.
- آیا داریوش بوربور در خارج از ایران نیز پروژه هایی داشته است؟ بله، او در انگلستان، سوئیس و آمریکا نیز پروژه هایی در زمینه معماری و طراحی اجرا کرده است.
- داریوش بوربور چه جوایز هنری و معماری از فرانسه دریافت کرده است؟ وی نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه را از سوی وزارت فرهنگ این کشور دریافت کرده است.
- آیا داریوش بوربور در زمینه هنرهای دیگر مانند تئاتر نیز فعالیت داشته است؟ او در دوران تحصیل به نمایشنامه نویسی و کارگردانی نمایش های شکسپیر و نویسندگان مدرن مانند ژان آنوئی علاقه مند بود، اما نهایتاً مسیر معماری را انتخاب کرد.
فهرست محتوا
