میلگرد بستر چیست و چگونه به روش استاندارد نصب می‌شود؟

اجرای اصولی میلگرد بستر در دیوارهای غیر باربر، به‌ویژه دیوارهای مصالح بنایی، یکی از الزامات کلیدی در پروژه‌های ساختمانی است. این سیستم به عنوان تقویت‌کننده پنهان درون دیوار، نقش حیاتی در ارتقاء مقاومت سازه در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد ایفا می‌کند. در این مقاله از تهران سازان، مراحل اجرای میلگرد بستر مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی بررسی می‌شود.

میلگرد بستر چیست و چه نقشی در سازه دارد؟

میلگرد بستر شبکه‌ای از مفتول‌های فولادی با ساختار نردبانی یا خرپایی است که در لایه ملات بین آجرها یا بلوک‌های بنایی قرار می‌گیرد. این تقویت‌کننده‌ها با توزیع یکنواخت تنش‌ها و جلوگیری از تمرکز نیرو در نقاط خاص، مانع ترک‌خوردگی، نشست یا گسیختگی دیوار می‌شوند.

برخلاف تصور عموم، دیوارهای غیر باربر نیز در برابر نیروهای افقی مانند زلزله یا باد دچار آسیب می‌شوند. نصب میلگرد بستر، راهکاری اقتصادی و موثر برای ارتقای دوام این دیوارهاست.

مزایای استفاده از میلگرد بستر

• افزایش مقاومت دیوار در برابر زلزله
• جلوگیری از ایجاد ترک‌های سطحی و عمیق
• تقویت دیوار در محل بازشوها (در و پنجره)
• توزیع یکنواخت بار و کاهش نشست موضعی
• بهبود عملکرد دیوار در برابر باد، تغییرات حرارتی و نشست سازه‌ای

مشخصات فنی میلگرد بستر استاندارد

برای آن‌که یک میلگرد بستر عملکرد مناسبی در دیوار داشته باشد، باید دارای ویژگی‌های مشخصی بر اساس آیین‌نامه‌ها باشد:

مراحل نصب میلگرد بستر طبق استاندارد

1. انتخاب نوع میلگرد بستر

بر اساس نوع دیوار، ضخامت، موقعیت دیوار (داخلی یا خارجی) و سطح بارگذاری، نوع مناسب میلگرد بستر (نردبانی یا خرپایی) انتخاب می‌شود. معمولاً:

• برای دیوارهای سبک داخلی، نوع نردبانی کفایت می‌کند.
• برای دیوارهای خارجی یا محل‌هایی با بارگذاری بیشتر، نوع خرپایی توصیه می‌شود.

2. تعیین فاصله بین ردیف‌های میلگرد

مطابق آیین‌نامه 2800 و مقررات ملی ساختمان، حداکثر فاصله عمودی بین دو ردیف میلگرد بستر، 40 سانتی‌متر است. توصیه کاربردی: در هر 3 یا 4 رج آجرچینی، یک ردیف میلگرد بستر اجرا شود.

3. آماده‌سازی بستر ملات

قبل از نصب میلگرد، سطح ملات باید یکنواخت، افقی و عاری از ذرات معلق باشد. ضخامت ملات زیرین حدود 10 تا 15 میلی‌متر در نظر گرفته شود تا پوشش مناسبی برای مفتول ایجاد شود.

4. جای‌گذاری میلگرد بستر

• میلگرد باید دقیقاً در وسط لایه ملات قرار گیرد.
• بر روی میلگرد، یک لایه ملات دیگر اجرا شده و سپس رج بعدی آجر چیده می‌شود.
• در محل اتصال شاخه‌ها، باید حداقل 25 تا 30 سانتی‌متر همپوشانی (Overlap) وجود داشته باشد.

5. استفاده از قلاب یا گیره مخصوص

در محل‌های تقاطع دیوارها، اطراف بازشوها یا دیوارهای L شکل، لازم است از گیره‌ها یا قلاب‌های مخصوص میلگرد بستر استفاده شود تا اتصال مکانیکی مناسبی ایجاد شود.

6. اتصال به وال‌پست و عناصر مرزی

در محل اتصال دیوار به ستون یا وال‌پست فلزی، میلگرد بستر باید به کمک بست فلزی یا جوش نقطه‌ای به پروفیل متصل شود. این اتصال از بازشدگی دیوار جلوگیری کرده و یکپارچگی سازه‌ای ایجاد می‌کند.

الزامات آیین‌نامه‌ای نصب میلگرد بستر

نصب میلگرد بستر باید با توجه به ضوابط زیر انجام شود:

• در دو سمت بازشوهای بزرگ (در و پنجره)، میلگرد بستر تقویتی نصب شود.
• در دیوارهای متقاطع، میلگردها باید در هم قفل شوند یا از اتصالات مکانیکی استفاده شود.
• در طبقات همکف یا زیرزمین که فشار وارده بیشتر است، تراکم میلگرد بستر افزایش یابد.
• از اجرای میلگرد در دیوارهایی با ملات ضعیف یا ملات خشک‌شده خودداری شود.

نکات مهم برای مهندسین ناظر

در بازرسی‌های دوره‌ای، مهندس ناظر باید به موارد زیر دقت کند:

• نوع میلگرد مطابق نقشه و مشخصات فنی باشد.
• جای‌گذاری صحیح و هم‌تراز با ملات صورت گرفته باشد.
• فاصله‌گذاری بین ردیف‌ها و اورلپ میلگرد رعایت شده باشد.
• میلگردها فاقد خوردگی و زنگ‌زدگی باشند.
• اتصال میلگرد به وال‌پست و اطراف بازشوها به‌درستی انجام شده باشد.
• از میلگردهای مورد تأیید و با کیفیت بالا استفاده شده باشد.

نتیجه‌گیری

اجرای صحیح و استاندارد میلگرد بستر در دیوارهای غیر باربر، نقش مهمی در افزایش پایداری و ایمنی سازه دارد. این روش، راهکاری مقرون‌به‌صرفه و موثر برای کاهش خسارات ناشی از زلزله، ترک‌خوردگی و نشست دیوارهاست. استفاده از میلگردهای باکیفیت و رعایت ضوابط آیین‌نامه‌ای، تضمین‌کننده دوام و استحکام دیوارهای بنایی است.

در پروژه‌های ساختمانی، توصیه می‌شود برای تأمین میلگرد بستر از برندهای معتبر استفاده شود تا ضمن حفظ کیفیت، از پشتیبانی فنی و خدمات پس از فروش بهره‌مند شوید.

سؤالات متداول درباره نصب میلگرد بستر

۱. آیا نصب میلگرد بستر فقط در دیوارهای آجری الزامی است؟
خیر. در تمامی دیوارهای بنایی اعم از آجر، بلوک سیمانی یا AAC، استفاده از میلگرد بستر برای افزایش پایداری توصیه می‌شود.

۲. میلگرد خرپایی بهتر است یا نردبانی؟
برای دیوارهایی با ارتفاع زیاد یا دیوارهای خارجی، نوع خرپایی به دلیل استحکام بیشتر، گزینه بهتری است. نوع نردبانی در دیوارهای سبک یا داخلی کفایت می‌کند.

۳. آیا می‌توان میلگرد بستر را به‌صورت افقی در کف یا سقف نیز استفاده کرد؟
کاربرد اصلی آن در دیوارهاست؛ اما در برخی موارد خاص، از میلگرد بستر تقویتی در سقف‌های کاذب یا جان‌پناه‌ها نیز استفاده می‌شود.

۴. آیا میلگرد بستر جایگزین وال‌پست می‌شود؟
خیر. میلگرد بستر مکمل دیوار غیر باربر است، اما وظایف وال‌پست را که انتقال نیرو به سازه است، انجام نمی‌دهد.