حتماً برایتان پیش آمده که در لحظهای حساس برق ساختمان قطع شده باشد؛ آسانسور وسط راه بایستد، سیستمهای امنیتی از کار بیفتند یا تاریکی تمام فضا را بگیرد. حالا تصور کنید این اتفاق در یک بیمارستان، برج مسکونی یا مرکز خرید بزرگ رخ دهد! همینجاست که برق اضطراری اهمیت پیدا میکند. اما آیا نصب برق اضطراری در ساختمان واقعاً الزامی است یا فقط یک انتخاب برای آسایش بیشتر؟ در ادامه دقیقتر بررسی میکنیم که مقررات ملی ساختمان در این مورد چه میگوید و در چه ساختمانهایی نصب برق اضطراری الزام قانونی دارد.
برق اضطراری در ساختمان چیست و چه کاربردی دارد؟
برق اضطراری در ساختمان به سیستمی گفته میشود که هنگام قطع برق شهری بهصورت خودکار وارد مدار میشود و برق موردنیاز بخشهای حیاتی ساختمان را تأمین میکند. این سیستم معمولاً شامل دیزل ژنراتور یا UPS است و کمک میکند تا در زمان قطعی برق، وسایلی مثل آسانسور، پمپ آب، روشنایی اضطراری، سیستمهای امنیتی و اعلام حریق بدون وقفه کار کنند. به زبان ساده، برق اضطراری باعث میشود در زمان خاموشی، ساختمان همچنان عملکرد عادی خود را حفظ کند و ساکنان یا کارکنان دچار مشکل نشوند.
الزام برق اضطراری در ساختمان از نگاه مقررات ملی ساختمان
در مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان بهطور مشخص به موضوع برق اضطراری اشاره شده و در برخی ساختمانها نصب آن الزام قانونی دارد. هدف از این الزام، حفظ ایمنی ساکنان و ادامهی کار سیستمهای حیاتی در زمان قطع برق است. (برای آشنایی بیشتر با جزئیات مقررات، پیشنهاد میکنیم مقالهی مقررات ملی ساختمان چیست؟ را مطالعه کنید.)
مواردی که طبق مقررات باید برق اضطراری در آنها نصب شود عبارتاند از:
- بیمارستانها و مراکز درمانی: برای تأمین برق تجهیزات حیاتی، اتاقهای عمل و بخشهای حساس.
- برجهای مسکونی بلند (بیش از ۱۲ طبقه): جهت فعال ماندن آسانسور، پمپ آب و روشنایی اضطراری.
- مراکز تجاری و اداری بزرگ: برای تداوم عملکرد سیستمهای امنیتی، کنترل تردد و هشدار حریق.
- پارکینگهای طبقاتی و عمومی: تأمین روشنایی اضطراری و تهویه در زمان قطعی برق.
- کارخانهها و ساختمانهای صنعتی حساس: برای جلوگیری از توقف ناگهانی دستگاهها و بروز خسارت.
کدام ساختمانها باید برق اضطراری داشته باشند؟
ساختمانهایی که طبق مقررات باید برق اضطراری داشته باشند عبارتاند از:
- بیمارستانها و مراکز درمانی – برای تأمین برق تجهیزات حیاتی و اتاقهای عمل.
- برجهای مسکونی بلند (بیش از ۱۲ طبقه) – جهت کارکرد آسانسور، پمپ آب و روشنایی اضطراری.
- مراکز تجاری و اداری بزرگ – برای حفظ عملکرد سیستمهای امنیتی و هشدار حریق.
- پارکینگهای طبقاتی و عمومی – تأمین روشنایی و تهویه در زمان قطع برق.
- مراکز داده (Data Center) و اتاقهای سرور – جلوگیری از ازدسترفتن اطلاعات و قطع سرویسها.
- کارخانهها و واحدهای صنعتی حساس – جلوگیری از توقف ناگهانی دستگاهها و خسارت احتمالی.
- ساختمانهای عمومی پرتردد مانند هتلها، مترو و فرودگاهها – برای حفظ ایمنی و خدمات مداوم.
در مقابل، در ساختمانهای کوچک یا کمارتفاع نصب برق اضطراری معمولاً الزامی نیست، اما بهشدت توصیه میشود تا هنگام قطعی برق، روشنایی، پمپ آب و سیستمهای ضروری از کار نیفتند.
چرا برق اضطراری در ساختمان اهمیت دارد؟
برق اضطراری در ساختمان اهمیت زیادی دارد، چون هم از نظر ایمنی جانی و هم از نظر فنی و قانونی نقش حیاتی ایفا میکند. هنگام قطع برق، اگر سیستم اضطراری فعال نباشد، ممکن است آسانسورها وسط راه بایستند، سیستمهای اعلام و اطفای حریق از کار بیفتند یا حتی خطر آتشسوزی و خسارت مالی به وجود آید. وجود برق اضطراری باعث میشود در چنین شرایطی، بخشهای حیاتی مثل آسانسور، پمپ آب، روشنایی اضطراری و سیستمهای امنیتی همچنان فعال بمانند. از طرف دیگر، در ساختمانهای بزرگ و پروژههای عمومی، داشتن سیستم برق اضطراری یکی از الزامات برای دریافت پایانکار و تأییدیه آتشنشانی است. بنابراین این سیستم نه تنها برای آسایش ساکنان، بلکه برای حفظ ایمنی و رعایت مقررات ساختمان کاملاً ضروری است.
تجهیزات مورد استفاده برای برق اضطراری
برای تأمین برق اضطراری در ساختمان از مجموعهای از تجهیزات استفاده میشود که هرکدام نقشی خاص در تأمین و انتقال برق در زمان قطع برق شهری دارند. مهمترین آنها عبارتاند از:
- دیزل ژنراتور: اصلیترین منبع تأمین برق اضطراری که با سوخت گازوئیل کار میکند و در زمان قطع برق بهصورت خودکار روشن میشود.
- تابلو برق اضطراری (ATS): وظیفه دارد هنگام قطعی برق، سیستم را بهطور خودکار از شبکه شهری به ژنراتور متصل کند و پس از بازگشت برق، دوباره به حالت عادی برگرداند.
- UPS (منبع تغذیه بدون وقفه): برای دستگاههای حساس مثل سرورها و سیستمهای امنیتی استفاده میشود تا در چند ثانیهی اولیه بین قطع برق و روشن شدن ژنراتور، برق بدون وقفه تأمین شود.
- باتری و شارژر صنعتی: در سیستمهای کوچکتر یا برای پشتیبانی کوتاهمدت، باتریها برق تجهیزات حیاتی را تأمین میکنند.
- تابلو توزیع برق اضطراری: برق تولیدشده توسط ژنراتور را بین بخشهای مختلف ساختمان (مثل آسانسور، پمپ آب، روشنایی اضطراری و سیستم ایمنی) توزیع میکند.
به طور خلاصه، این تجهیزات در کنار هم باعث میشوند در زمان قطعی برق، عملکرد حیاتی ساختمان حفظ شود و هیچگونه اختلالی در امنیت یا آسایش ساکنان بهوجود نیاید.
نکات اجرایی و استاندارد نصب برق اضطراری در ساختمانها
برای نصب برق اضطراری در ساختمانها باید به نکات فنی و ایمنی مهمی توجه شود تا سیستم بهدرستی کار کند و خطرات احتمالی کاهش یابد. اولین نکته، انتخاب ژنراتور با ظرفیت مناسب است تا توان کافی برای تأمین بارهای اضطراری مانند آسانسور، پمپ آب و روشنایی وجود داشته باشد. محل نصب ژنراتور باید دارای تهویه مناسب، دسترسی آسان برای سرویس و فاصله ایمن از فضاهای مسکونی باشد. همچنین رعایت ایمنی سوخت و مخزن ذخیره گازوئیل، استفاده از سیمکشی و تابلو برق استاندارد و اجرای تهویه مناسب برای دفع حرارت ژنراتور از اصول مهم نصب محسوب میشود. در نهایت، انجام تست و سرویس دورهای از الزامات حیاتی است تا در زمان قطعی برق، سیستم بدون مشکل وارد مدار شود و عملکرد ساختمان دچار اختلال نشود.
فهرست محتوا
