معماری ایرانی همواره به عنوان یک هنر اصیل و بافت کهن ایران زمین با ویژگی‌های خاص خود شناخته شده و تافته، جدا از تأثیرات مختلف ملل و فرهنگ‌ها، همواره برجستگی یافته و به عنوان یک نمایانگر فرهنگ و هویت ملی ایران معرفی شده است. در طول تاریخ، معماری ایرانی با ادغام هنر، سلیقه، ویژگی‌های خاص و خلاقیت ذاتی معماران خود، یک بافت چند لایه و پویایی بی‌نظیر را خلق کرده است. در این زمینه، معماران مشهور ایرانی با ارث فرهنگی غنی و استعداد خود، به حفظ، توسعه و تنوع‌بخشی به معماری ایران کمک بسزایی کرده‌اند.
معماران مشهور ایرانی به وسیله سلیقه، هنر، ویژگی‌های منحصر به فرد خود و با بهره‌گیری از خلاقیت، بسیاری از اثرات برجسته و یادگاری را در دنیای معماری ایران به وجود آورده‌اند. این معماران در کنار معرفی مشهورترین معماران جهان، نقش اساسی در ترویج، حفظ و ارتقاء هنر معماری ایران داشته‌اند. در ادامه، به معرفی چند معمار و آرشیتکت برجسته ایرانی و آثار آنها پرداخته خواهد شد.
معماران معروف ایرانی با توجه به ارث فرهنگی و استعداد غنی خود، نقش بسزایی در پیشبرد و ارتقاء معماری ایران داشته‌اند. در این لیست، برخی از برترین و معروفترین معماران ایرانی آورده شده‌اند. این لیست با توجه به تاریخ و ارث معماری هر فرد به‌روز می‌شود و از همکاری شما در تکمیل و بهبود آن استقبال می‌شود.
هوشنگ سیحون
یکی از برجسته‌ترین معماران معاصر ایران، نامی است که در حوزه معماری جهانی شناخته شده است. پس از تحصیلات در رشته معماری در دانشگاه تهران، به فرانسه رفت و در دانشکده هنرهای زیبای پاریس تحصیلات خود را ادامه داد. سپس به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به تدریس و مدیریت دانشکده هنرهای زیبا پرداخت. ایشان به عنوان یک معمار و هنرمند چندگانه شناخته می‌شوند، زیرا به هنرهای نمایشی و موسیقی نیز مشغول بوده و برای اولین بار در ایران، رشته‌های تحصیلی شهرسازی، هنرهای نمایشی و موسیقی را به عنوان سه رشته جدید به دانشگاه اضافه کرد.
آثار بزرگ هوشنگ سیحون شامل مقبره نادرشاه در مشهد، کمال‌الملک در نیشابور، آرامگاه خیام در نیشابور، آرامگاه محمدتقی‌خان پسیان، طراحی بنای موزه توس و ساختمان بانک سپه در میدان توپخانه تهران می‌شود. او به عنوان “مرد بناهای ماندگار” به یاد مانده و آثار ارزشمند ایشان در تاریخ معماری ایران با قدرت جلوه‌گری فراوان شناخته می‌شود.
در زمینه نقاشی، هوشنگ سیحون در نمایشگاهی در دانشگاه ماساچوست حضور یافت که آثار او در کنار آثار هنرمندان بزرگی چون پیکاسو و دالی به نمایش گذاشته شد. آثار نقاشی ایشان با موضوعاتی از جمله منظره‌ها و روستاهای ایران بوده و با استقبال گسترده‌ای روبرو شده‌اند.
استاد هوشنگ سیحون در سال 1393 در ونکوور، کانادا، درگذشت.
حسین امانت
یکی از معماران برجسته و معروف ایرانی در دوران معاصر معماری، فارغ‌التحصیل رشته معماری از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است. ایشان از شاگردان استاد هوشنگ سیحون بوده و تحت تأثیر آموزه‌های این معمار بزرگ ایرانی قرار گرفته‌اند.
نام حسین امانت به‌خاطر طراحی معروفترین اثر او، برج آزادی تهران، به یاد مانده است. این برج، که ابتدا با نام “شهیاد” در دوران قبل از انقلاب مطرح شد و سپس در مسابقه “یادبودی جشن‌های 2500 ساله” اجرا گردید، از جمله نمادهای شهری تهران محسوب می‌شود. حسین امانت در طراحی برج آزادی از الهامات بناهای مذهبی مانند مسجد شیخ لطف‌الله و طاق کسری استفاده نموده و سبک مدرن معماری را با عناصر سنتی ایرانی تلفیق کرده است.
علاوه بر برج آزادی، حسین امانت سایر آثاری نیز به خود دارد، از جمله ساختمان دانشگاه صنعتی شریف و سفارت ایران در پکن. ایشان را می‌توان به عنوان یکی از نخبگان معماری نوگرا ایران دانست که با تلفیق بین سبک‌های معاصر و سنتی ایرانی، آثاری ارزشمند و برجسته ایجاد کرده است.
بیشتر بخوانید:حسین امانت معمار معروف ایرانی طراح برج آزادی
محمد کریم پیرنیا
یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران، نظریه‌پردازان، و معماران معاصر ایران است. ایشان با توجه به مطالعه عمیق بناهای قدیمی و برقراری ارتباط با اساتید و معماران سنتی، مجموعه‌ای از مقالات فراوان در زمینه‌ی معماری اصیل ایرانی منتشر نموده‌اند که به وسیلهٔ شاگردان ایشان به کتبی با ارزش تبدیل گشته‌اند. به همین دلیل، استاد پیرنیا نه تنها جزو معماران برجسته و مشهور ایران محسوب می‌شود، بلکه لقب “پدر معماری سنتی ایران” نیز به افتخار ایشان اعطا گردیده است.
آثار و پژوهش‌های استاد پیرنیا را می‌توان با عناوینی همچون “آشنایی با معماری اسلامی ایرانی”، “سبک‌شناسی معماری ایرانی” و “روش‌های معماری ایران” جستجو نمود.
سید هادی میرمیران
یکی از معروفترین معماران ایران است که دوره تحصیلی خود را در دانشکده هنرهای زیبای تهران به پایان برده است. او برای مدت 13 سال در دفتر فنی شرکت ملی فولاد فعالیت داشته و سپس از سال 1358 با سمت مدیر طراحی شرکت خانه سازی ایران مشغول به کار گردید. او در این مدت پروژه‌های گسترده‌ای در حوزه شهرسازی را بر عهده گرفت و با کسب شهرت و اعتبار بسیار، در سال 1364 به همراه همکارانش شرکت مهندسان مشاور نقش جهان – پارس را تأسیس کرد.
یکی از ویژگی‌های خاص آثار و پروژه‌های حرفه‌ای سید هادی میرمیران، حفظ پیوستگی ساختاری و اصالت معماری کهن ایرانی با تلفیق آن با سبک‌های نوین معماری است. از آثار پرافتخار ایشان می‌توان به ساختمان کنسولگری ایران در فرانکفورت آلمان و بانکوک تایلند، شعبه مرکزی بانک توسعه صادرات، مجتمع مسکونی ائل گلی تبریز، طرح شهر جدید بهارستان، مجموعه ورزشی رفسنجان، طرح و مدل ساختمان کتابخانه ملی ایران، طراحی و مدل‌سازی ساختمان فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران، طرح کتابخانه ملی ژاپن، طرح ساختمان استانداری تهران و طرح ساختمان موزه ملی آب اشاره کرد.
از جمله جوایز برجسته سید هادی میرمیران می‌توان به تقدیرنامه طرح کتابخانه ملی ژاپن، لوح تقدیر طرح بهسازی میدان کهنه و مسجد جامع عتیق اصفهان، نشان معمای ایران و دریافت جایزه مسابقه بین‌المللی موزه تاریخ کالیفرنیا اشاره کرد. او به عنوان یکی از آرشیتکت‌های برجسته و معروف ایران شناخته می‌شود که با آثار خود به توسعه و ارتقاء معماری کشور کمک می‌کند.
علیرضا تغابنی
یکی از آرشیتکت‌های برجسته ایران، به عنوان بنیان‌گذار Next Office شناخته می‌شود. او به دلیل ابتکارات فراوان و طراحی‌های خلاقانه‌اش به شهرت دست یافته است. تغابنی همواره تلاش کرده است تا یک سبک مدرن قابل جایگزین برای معماری اصیل ایرانی پیدا کند و این تلاش را در پروژه‌های متعدد در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی-اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی به نمایش گذاشته است.
او به طور فراگیر در زمینه طراحی ساختمان‌های اداری، تجاری، مسکونی و پروژه‌های ترکیبی فعالیت داشته و بسیاری از این پروژه‌ها به او جوایز معتبر داده شده است. تغابنی به خاطر طراحی‌های برجسته مانند “ویلا برای یک دوست”، “Amir Villa”، “خانه شریفی ها” و “Ariochoob Showroom” جوایز معماری اهم ایران را از آن خود کرده است، که این جوایز به عنوان مهمترین جوایز معماری در ایران شناخته می‌شوند.
بیشتر بخوانید:معماری خانه شریفی ها علیرضا تغابنی
بهرام شیردل
یکی از مشهورترین معماران ایرانی است که تحصیلات خود را در دانشگاه‌های آمریکا (به ویژه در آکادمی هنری کرنبورک میشیگان) و کانادا (دانشگاه تورنتو) در زمینه معماری به پایان رساند. او در حوزه تحقیقات معماری بافت تاریخی اصفهان به عنوان موضوع تحقیقاتی خود متمرکز شد. شیردل در آغاز حرفه خود، دفتر معماری “مهندسان مشاور آکس رونو” را تأسیس کرد و سپس دفتر “مهندسان مشاور شیردل و کینیپس” را در لندن ایجاد کرد. در ایران، شعبه این دفتر با نام “مهندسان مشاور شیردل و همکاران” در سال 1976 فعالیت خود را آغاز کرد.
از جمله افتخارات برجسته بهرام شیردل، تدریس به عنوان استاد در دانشگاه‌های معتبری همچون شیکاگو، تگزاس، میامی، و دانشگاه آمریکایی شارجه در امارات است. آثار او قبل از بازگشت به ایران، شامل طراحی شهر متاپولیس لس آنجلس و مونترال کانادا، موزه ملی اسکاتلند، کتابخانه اسکندریه در مصر، بازسازی شهر سمرقند در ازبکستان، تالار همایش ثارا در ژاپن و میدان ژاک کارتیه بودند.
پس از دهه 70، بهرام شیردل به ایران بازگشت و تاکنون آثار ممتازی از خود در این سرزمین ارائه داده است، از جمله ترمینال مسافربری فرودگاه بین‌المللی امام خمینی، موزه ملی آب، کتابخانه کانسای ژاپن و طرح توسعه حرم حضرت معصومه در قم. بهرام شیردل به عنوان یکی از بهترین آرشیتکت‌های ایران شناخته می‌شود.
کامران دیبا
یکی از معماران مشهور ایران است که به عنوان یک برنامه‌ریز شهری و نقاش ماهر نیز شناخته می‌شود. دیبا فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد در بوستون است و تحصیلات خود را در زمینه جامعه‌شناسی نیز ادامه داده است. وی در سال ۱۹۶۶ به ایران بازگشت و به عنوان رئیس و طراح ارشد در شرکت مهندسین مشاور DAZ مشغول به فعالیت شد. از جمله اعمال برجسته مهندس دیبا می‌توان به طراحی و ساخت موزه هنرهای معاصر تهران، پارک و فرهنگسرای شفق و نیاوران، موزه پرویز تناولی (که اکنون به موزه تبدیل شده است)، نمازخانه کنار موزه فرش تهران، مسجد جندی شاپور، ویلای پیرونه و اسپارتینا در اسپانیا، و شهرک شوشتر اشاره کرد. این تنها چند نمونه از اثرات معماری برجسته او در ایران و آمریکا هستند.
بیشتر بخوانید:کامران دیبا معمار معاصر، شهرساز و نقاش ایرانی
گیسو و مژگان حریری
دو معمار زن برجسته ایرانی هستند که به عنوان دو شخصیت برجسته در حوزه معماری شناخته می‌شوند. گیسو حریری مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه کرنل آمریکا دریافت کرده و در زمینه معماری هلند و خانه‌سازی مدرن تحصیلات خود را با همکاری با پروفسور گریگوری لسنیکوفسکی ادامه داده است. آثار پژوهشی گیسو حریری در شهر سان فرانسیسکو در گالری فیلیپه بونافونت به نمایش گذاشته شده‌اند. او در دفاتر معتبر معماری همچون جنینگز و شتوت در سان فرانسیسکو و دفتر مشاورین پل سیگل در نیویورک فعالیت داشته است. همچنین، به عنوان استاد و استادیار در دانشگاه‌های معتبری چون دانشگاه کلمبیا و مدرسه طراحی پارسونز تدریس نموده‌اند.
مژگان حریری نیز مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه کرنل آمریکا دریافت کرده و به دنبال مطالعات گسترده خود در حوزه معماری، جایزه الکساندر اشویلر را دریافت کرده است. او نیز در سال 1983 با کمک کالین راو، فوق لیسانس معماری در طراحی شهری از دانشگاه کرنل کسب کرده است. آثار مشترک گیسو و مژگان حریری شامل ویلا لواسان در تهران و ساختمان اداری تجاری الوند هستند که به عنوان نمونه‌های برجسته در زمینه طراحی ساختمان‌های تجاری شناخته می‌شوند. این دو معمار نه تنها در زمینه تدریس و استادیاری در دانشگاه‌ها مانند کلمبیا و مک گیل فعالیت دارند، بلکه با آثار خود نیز به دنیای معماری ارزش افزوده‌اند.
لیلا عراقیان
یکی از برترین و مشهورترین معماران معاصر ایران است که مدرک کارشناسی ارشد معماری خود را از دانشگاه بریتیش کلمبیا دریافت کرده است. ایشان با همکاری علیرضا بهزادی، آثار برجسته‌ای را در زمینه معماری ایجاد کرده‌اند، از جمله سازه‌های چادری پارک آب و آتش تهران.
یکی از پروژه‌های برجسته لیلا عراقیان، طرح برگزیده پل طبیعت است که در سال 1393 تکمیل و افتتاح شده است. این پروژه نه تنها به زیبایی طبیعت تأکید دارد بلکه به عنوان یکی از علائم مهم شهری تهران مطرح شده و توجه بسیاری از مردم را به خود جلب کرده است.
لیلا عراقیان به عنوان یکی از برترین معماران زن معروف ایرانی شناخته می‌شود و از افتخارات فردی او می‌توان به کسب جایزه معماری آقاخان در سال 2016 اشاره کرد. همچنین، او در مسابقه کوشک جهانی به عنوان رتبه دوم انتخاب شده و این نشان از توانمندی و استعداد بالای او در حوزه معماری است. لیلا عراقیان یکی از معماران جوان و پیشرو ایرانی است که با آثار خلاقانه‌اش نقش بارزی در صنعت معماری کشور داشته است.
نسرین سراجی
یکی از معماران برجسته زن ایرانی است که در سال 1362 از انجمن معماری لندن AA (Architectural Association) فارغ‌التحصیل شد. او سپس به فعالیت معماری در انگلستان و فرانسه پرداخت و در حوزه مسابقات معماری نیز به‌عنوان یک استعداد برجسته شناخته شد.
یکی از دستاوردهای برجسته نسرین سراجی، کسب رتبه اول در مسابقات طراحی مرکز موقت آمریکا بود که در سال‌های گذشته برگزار شد. همچنین، در رقابت‌های آزادی مربوط به جشن‌های دویست ساله انقلاب فرانسه، جایزه نفیسی را به دست آورد. او موفق به ثبت صفحه ARB معماری در بریتانیا نیز شد.
در سال 1386، نسرین سراجی از طرف وزیر فرهنگ فرانسه مدال افتخار دریافت کرد و در سال 1388، مدال نقره از انجمن معماری فرانسه و مدال مخصوص از سوی رئیس‌جمهور فرانسه نیز به او اهدا شد. یکی از پروژه‌های معروف این معمار، مرکز موقت آمریکا در پاریس می‌باشد که نمونه‌ای از توانمندی و خلاقیت او در زمینه طراحی ساختمان‌های مدرن است.
کوروش فرزامی
یکی از معماران برجسته ایرانی است که فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شده است. در سال 1343، طرح ایشان برای سردرب جنوبی دانشگاه تهران انتخاب و برگزیده شد، که این انتخاب نشان از توانمندی و استعداد معماری ایشان در زمینه طراحی ساختمان‌های نمادین دارد.
آثار متعددی از کارهای کوروش فرزامی در دنیای معماری ایران وجود دارد. برخی از این آثار شامل ساختمان مرکزی صدا و سیمای شهرهای سنندج و مهاباد، شهرک مسکونی دانشگاه تهران (به عنوان طراحی ساختمان‌های مسکونی)، مجموعه صنعتی صدا و سیما، بیمارستان تهران کلینیک، کارخانه زامیاد، غرفه کشور فرانسه در نمایشگاه بین‌المللی تهران و غرفه ایران در نمایشگاه بین‌المللی اوزاکا ژاپن می‌باشد.
آثار فرزامی نشان از تلاش برای ادغام زیبایی، کارکرد، و نمادینی در طراحی ساختمان‌ها دارد و او یکی از معمارانی است که به توسعه و ارتقاء صنعت معماری ایرانی کمک بزرگی کرده است.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان
یکی از برجسته‌ترین معماران ایرانی و نخستین نسل معمارانی است که در خارج از کشور تحصیل کرده‌اند. او دانشگاه بوزار فرانسه را انتخاب کرده و تحصیلات خود را در زمینه معماری ادامه داده است. کارنامه حرفه‌ای فرمانفرمائیان نشان از تلاش و دستاوردهای بسیار زیاد در زمینه معماری دارد.
او در زمینه طراحی و ساخت بناهای دولتی و خصوصی، ایجاد دفاتر مهندسین مشاور به منظور حمایت از معماران جوان داخل کشور، احداث تأسیسات شهری و ساختمان‌های اداری، تجاری و بهداشتی فعالیت داشته است. برخی از آثار برجسته او شامل طراحی استادیوم آزادی، ساختمان‌های مربوط به شرکت نفت، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان جدید بانک مرکزی، طرح ساختمان راکتور اتمی در دانشگاه تهران، آکادمی نیروی هوایی، دانشکده کشاورزی و دامپزشکی تهران، ساختمان وزارت کشاورزی، وزارت کار، و وزارت پست و تلگراف تهران، ساختمان بورس تهران، اولین طرح جامع شهری تهران، طراحی فرودگاه مهرآباد، کاخ مادر سعدآباد، کاخ پرنس خالد عربستان، کاخ نیاوران، طراحی کارخانه داروپخش، موزه فرش تهران و غیره می‌شوند.
ایشان به عنوان یکی از بنیان‌گذاران جامعه مهندسین ایرانی نیز شناخته می‌شوند و افتخارات و کارهایشان نماد ارزشمندی در تاریخ معماری ایران محسوب می‌شود.
نکتار پاپازیان
یکی از معماران برجسته ایرانی است که به‌عنوان یکی از اعضای اولین نسل دانش‌آموخته‌های دانشگاه تهران در رشته معماری به شمار می‌رود. او تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه بوزار فرانسه ادامه داد و سپس در همراهی همسرش، مهندس آندرف، و مهندس مقتدر، دفتر معماری “مقتدر – آندرف” را تأسیس کرد. این دفتر بعداً با شرکت “مندا” ترکیب شده و نام آن به دفتر مهندسین مشاور “مدام” تغییر یافت. همچنین دفتر “مهندسین مشاور آرتک” نیز با همکاری ایشان و مهندس اوهانجانیان تأسیس شده است.
آثار معماری نکتار پاپازیان از جمله دانشگاه جندی شاپور، بخش‌هایی از دانشگاه تبریز، طرح جامع توسعه شهری تبریز، اداره گمرک آستارا، دبیرستان جامع دانشگاه بوعلی همدان، و انستیتو مربیان حرفه‌ای کرج می‌باشد. وی از نظر معماری اعتقاد دارد که یک خانه خوب، باید معماری خاص منطقه و بافت محلی خود را حفظ کرده و با آن هماهنگ باشد.
داراب دیبا
یکی از معماران برجسته ایرانی است که دارای دکترای معماری از دانشگاه لیژ بلژیک می‌باشد. ایشان عضو هیئت علمی دانشگاه هنرهای زیبا بوده و به عنوان استاد مدعو در دانشگاه‌های هنرهای زیبای پاریس، هاروارد و MIT نیز فعالیت داشته‌اند. در علاوه، ایشان عضو شورای راهبردی کنگره بین‌المللی بازسازی شهرهای تخریب شده در اثر جنگ، شورای تخصصی شهرداری تهران، گروه معماری و شهرسازی مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها و داوران جایزه آقاخان ژنو بوده‌اند. ایشان همچنین عضویت ویژه در جایزه آقاخان را به‌عنوان یکی از مهمترین جوایز معماری جهان داشته‌اند.
اثر برجسته‌ترین معماری داراب دیبا از معماران معروف ایران، سفارت ایران در برلین، آلمان است. علاوه بر این، او به عنوان نویسنده نیز فعالیت داشته و کتبی چون “معماری معاصر ایران”، “خانه‌های سنتی اصفهان” و “معماری مساجد معاصر کشورهای اسلامی و اصول طراحی معماری” منتشر کرده‌اند.
امیرعلی سردار افخمی
از جمله برجسته‌ترین آرشیتکت‌های ایران، امیرعلی سردار افخمی به شمار می‌آیند. ایشان تحصیلات دانشگاهی خود را در فرانسه آغاز کردند و به عنوان یک دانشجوی برجسته به مدرسه هنرهای زیبای پاریس پذیرفته شدند. در ادامه، دکتری معماری خود را در همین شهر با موفقیت اخذ کردند و سپس به تدریس در دانشگاه تهران پرداختند.
امیرعلی سردار افخمی به عنوان یک معمار و طراح برجسته شناخته می‌شود. ایشان به دلیل اختلاف نظرها با مهندس هوشنگ سیحون، رئیس دانشکده معماری در آن زمان، از تدریس در دانشگاه تهران خودداری کردند و به جای آن، در دفتر شخصی خود به نام شرکت مهندسان مشاور سردار افخمی، فعالیت خود را آغاز کردند.
یکی از اثرات مهم این معمار برجسته، تئاتر شهر است که در بازه زمانی حدود 20 سال بعد، در دهه 76 تا 80 شمسی، به اجرا درآمد. این اثر نمونه‌ای از توانمندی و ذوق هنری امیرعلی سردار افخمی در زمینه معماری است.
این لیست از آرشیتکت‌های معروف ایران از گذشته تا به امروز، نشان‌دهنده ثروت فرهنگی و هنری معماری در این کشور است. این معماران با تأثیرگذاری در حوزه‌های مختلف معماری، به تعالی و تنوع این صنعت در ایران کمک کرده‌اند.
با توجه به پیشنهاد شما در مورد امکان ادامه این لیست با اسامی بیشتر، همیشه می‌توانید با به‌روزرسانی اطلاعات و افزودن نام‌های جدید، این لیست را گسترش دهید. افراد دیگری که نقش مهمی در معماری ایران داشته‌اند، ممکن است در آینده به لیست افزوده شوند.
فهرست محتوا
